John F. Kennedy powiedział kiedyś, że konsumenci, to z definicji, my wszyscy. My postaramy się jednak odpowiedzieć na pytanie kto jest nim w prawie polskim.
Odpowiedź na to pytanie znajdujemy w artykule 22[1] Kodeksu Cywilnego (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.)), w którym ustawodawca zdefiniował konsumenta jako osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Powyższa definicja zawiera w sobie cztery zasadnicze elementy:
- konsumentem może być tylko osoba fizyczna,
- musi ona dokonywać czynności prawnej,
- czynność ta pozostaje w określonej relacji z rolą społeczną tej osoby,
- adresatem oświadczenia woli jest przedsiębiorca.
Przeanalizujmy teraz poszczególne elementy.
- Konsumentem może być tylko osoba fizyczna – nie mogą być konsumentem:
- osoby prawne, np. stowarzyszenia, spółdzielnie, związki zawodowe, fundacje, przedsiębiorstwa państwowe, partie polityczne, spółki kapitałowe: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjną,
- jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, czyli tzw. ułomne osoby prawne, np. uregulowane w Kodeksie Spółek Handlowych spółki osobowe: spółka jawna, partnerska, komandytowa oraz komandytowo-akcyjna.
- Musi ona dokonywać czynności prawnej – najczęściej będzie to czynność, w której występują dwie strony, a także odpłatna, np. umowa sprzedaży. Należy pamiętać, że może to być także czynność jednostronna, np. odstąpienie od umowy.
- Czynność ta pozostaje w określonej relacji z rolą społeczną tej osoby – kwestia braku bezpośredniego związku między dokonaną przez dany podmiot czynnością prawną a jego działalnością gospodarczą lub zawodową jest kryterium najistotniejszym i najbardziej charakterystycznym dla pojęcia konsumenta. (Por. Wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z dnia 25 lutego 2014 r. (XVI C 2022/12)). Za działalność gospodarczą zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2004 nr 173 poz. 1807) rozumiemy zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Jak widać, działalność gospodarczą charakteryzuje chęć zysku. Jak trafnie wskazano w doktrynie nie ma działalności gospodarczej tam, gdzie nie występuje motyw zysku.(Sokołowski T., Komentarz do art.22(1) Kodeksu cywilnego, w: Kidyba A. (red.), Gawlik Z., Janiak A., Jedliński A., Kopaczyńska-Pieczniak K., Niezbecka E., Sokołowski T. , Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna., WKP, 2012). Uwzlędniając kryterium typowości zastanowić się trzeba czy konkretna czynność prawna (np. umowa sprzedaży laptopa) jest bezpośrednio powiązana z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową kupującego. W orzecznictwie wskazuje się, że umowa konsumencka z reguły ma zmierzać do zaspokajania potrzeb własnych, osobistych, „prywatnych” podmiotu, jego rodziny, domowników, także przyjaciół lub znajomych lub ma zapewniać funkcjonowanie gospodarstwa domowego (podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 września 2007 roku, IV CSK 122/07, OSNC-ZD 2008/3/74).
Sprzedawco! Zapamiętaj zatem, że w przywołanym przypadku, gdy Jan Kowalski kupi od Ciebie laptopa, z którego będzie korzystał w pracy (załóżmy, że prowadzi biuro rachunkowe) to Jan Kowalski nie jest konsumentem. Jednakże gdy ten sam Jan Kowalski kupi od Ciebie laptopa dla małoletniego syna, to wtedy jest już konsumentem. Problem powstaje, gdy korzystać z niego będzie zarówno Jan Kowalski w pracy, jak i jego syn. W nauce prawa, przyjęła się teza, że w razie takich wątpliwości konkretną czynność należy zaliczyć w poczet czynności dotyczących tylko tych pośrednio powiązanych z prowadzoną działalnością zawodową lub gospodarczą. (Strzebinczyk J., Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, 2014). Co więcej Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stoi na stanowisku, że jeśli nasz Jan Kowalski kupi od Ciebie dwa laptopy: jeden do pracy, a drugi dla syna i w przypadku, gdyby oba laptopy okazały się wadliwe, to pojawią się dwie różne procedury reklamacyjne – laptop dla syna Jana Kowalskiego reklamowany byłby na zasadach konsumenckich (UOKiK, Przepisy konsumenckie dla przedsiębiorców. Warszawa 2012).
WAŻNE! W związku z powyższym pamiętaj, że wystawienie faktury VAT z podaniem danych przedsiębiorstwa kupującego oraz jego numeru NIP nie świadczy jednoznacznie o statusie przedsiębiorcy, jednakże mogą okazać się pomocne przy ustaleniu statusu kupującego. Podkreślmy, że zgodnie z art. 106a – 108 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.) faktury mogą być wystawiane także na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej.WSKAZÓWKA! Rozwiązaniem problemu ze statusem prawnym kontrahenta może być zamieszczenie checkboxa, którego zaznaczenie przez kupującego wiązałoby się z oświadczeniem, że nie jest konsumentem i dokonywany przez niego zakup jest bezpośrednio związany z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą lub zawodową. - Adresatem oświadczenia woli jest przedsiębiorca – ustawodawca przesądził, że drugą stroną umowy jest podmiot profesjonalny – przedsiębiorca. Przedsiębiorcą w rozumieniu art. 43[1] Kodeksu Cywilnego jest osoba fizyczna, osoba prawna i ułomna osoba prawna (patrz pkt 1) prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
[notice]Sprzedawco, pamiętaj, że z chęcią odpowiemy na wszystkie Twoje pytania. Czekamy i zachęcamy do kontaktu.[/notice]
